Тэма 3 сакавіка 2023 года — «Супрацоўніцтва для захавання дзікай прыроды». Гэты дэвіз прымеркаваны да 50-годдзя прыняцця Канвенцыі аб міжнародным гандлі відамі дзікай фауны і флоры (СIТЕС).
Супрацоўніцтва можа выяўляцца на ўсіх узроўнях. Ад заключэння маштабных міжнародных дамоўленасцей да арганізацыі ў школе экалагічнага гуртка. Усе людзі разумеюць супрацоўніцтва па-рознаму, і ўсе гэтыя меркаванні правільныя.
Хтосці палічыць поспехам арганізацыю мясцовых дабрачынных мерапрыемстваў, каб дапамагчы захаванню дзікай прыроды. Іншыя ўносяць свой уклад, робячы фатаграфіі рэдкіх жывёл і птушак. Хтосці лічыць важным распаўсюджваць інфармацыю аб міжнародных арганізацыях, і нават пасільна ўдзельнічаць у іх ініцыятывах. Кожны з гэтых прыкладаў у поўнай меры адказвае на адно і тое ж пытанне: як мы можам дапамагчы захаваць дзікую прыроду.
Працягваць і развіваць супрацоўніцтва - жыццёва важна для захавання жыцця на зямлі. Гэта свята павінна ўсяляць у нас надзею і даваць натхненне рухацца далей. Ужо відавочна, што мы павінны цалкам змяніць сваё стаўленне да прыроды. Здароўе нас як біялагічнага віду залежыць ад здаровых папуляцый дзікіх жывёл, здаровых экасістэм і біяразнастайнасці. Бо ўсё гэта дазваляе захаваць здароўе нашай планеты. Мы не павінны проста выкарыстоўваць прыроду, як раней. Мы павінны супрацоўнічаць з ёй. Да гэтага і звяртаецца дэвіз гэтага года — супрацоўніцтва для захавання дзікай прыроды.
Біяразнастайнасць - гэта аснова здароўя экасістэм. У прыродзе не бывае лішніх жывёл або раслін, мікраарганізмаў або грыбоў. Знікненне ўсяго толькі аднаго віду можа прывесці да незваротных змен ці ж зусім ператварыць квітнеючы лес у знежывелую пустыню. Пранікненне новых відаў багата такімі ж, калі не больш сур'ёзнымі, наступствамі.
Чалавек карыстаецца рэсурсамі планеты, не задумваючыся, якую шкоду наносіць усяму, што яго акружае. Некаторыя віды дзікіх жывёл прадаюць на чорных рынках, масавы вылаў рыбы прыводзіць да яе вымірання, высечка лясоў пазбаўляе жывёл прытулку і ежы. Ці варта казаць, што драпежнікаў забіваюць дзеля забавы? У такіх умовах літаральна праз некалькі дзясяткаў гадоў вялікая частка флоры і фауны будзе знішчана! Каб не дапусціць знікнення ўсяго жывога на зямлі, многія грамадскія арганізацыі вядуць прапаганду супраць нядбалага стаўлення да гэтай праблемы…
Для захавання куткоў дзікай прыроды ствараюцца запаведнікі і нацыянальныя паркі, а для аховы ўразлівых відаў — спецыяльныя спісы, больш вядомыя як чырвоныя кнігі. На постсавецкай прасторы занясенне віду ў Чырвоную кнігу аўтаматычна азначае, што від знаходзіцца пад аховай дзяржавы. На жаль, у многіх іншых краінах гэтыя спісы носяць усяго толькі рэкамендацыйны характар.
Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь пастаянна абнаўляецца, Апошняе, чацвёртае выданне пабачыла свет у 2015 годзе. Кніга змяшчае 303 віды раслін і 202 віды дзікіх жывёл, пад аховай таксама знаходзяцца 1535 месцаў пражывання дзікіх жывёл і 1309 месцаў вырастання дзікарослых раслін. Рэспубліка - прыхільніца канвенцыі з 1994 года, і ўсе гэтыя віды таксама абараняюцца ёй.
Канвенцыя СIТЕС рэгулюе гандаль рэдкімі і знікаючымі відамі. Спіс іх змяшчаецца ў трох прыкладаннях. Дадатак 1 - Гэта найбольш рэдкія знікаючыя віды, канфіскацыя якіх з дзікай прыроды можа нанесці папуляцыі непапраўную шкоду. У другім дадатку змяшчаецца спіс рэдкіх відаў, колькасць якіх можна рэгуляваць пры наяўнасці спецыяльнага дазволу. У дадатку 3 утрымліваюцца віды, якія не ахоўваюцца на міжнародным узроўні, але якія ўваходзяць у Чырвоныя кнігі асобных дзяржаў.
Канвенцыя не толькі абавязвае бакі кантраляваць магчымую кантрабанду праз свае межы, але і распрацаваць комплекс правілаў і дакументаў, і прызначыць адказныя арганізацыі. Нават для такой бяскрыўднай справы, як узяць з сабой у адпачынак экзатычнага гадаванца або адвезці яго на лячэнне ў суседнюю краіну, неабходна аформіць комплекс дакументаў.
Адабранне ж з прыроды чырванакніжнікаў дапушчальна толькі на абмежаваныя мэты: для навуковых даследаванняў, гадоўлі ў няволі або стварэння новых папуляцый у краіне ці за мяжой. У кожным такім выпадку першапачатковае заключэнне аб мэтазгоднасці такога дзеяння рыхтуюць спецыялісты НАН Беларусі. Канчатковы ж дазвол выдае Мінпрыроды. Калі вiд патрабуецца перавезці ў іншую краіну, нават гэтых дакументаў будзе недастаткова, неабходна пацверджанне і з прымаючай краіны.
Знікненне рэдкіх відаў - праблема ўсёй планеты, і вырашыць яе можна толькі разам. Эфектыўнае міжнароднае супрацоўніцтва, распрацоўка новых дагавораў, канвенцый і законаў дазволіць істотна знізіць аб'ёмы незаконна здабытых жывёл і раслін. Вядома, цалкам браканьерства можа выкараніць толькі экалагічнае асвета. Рогі насарогаў і плаўнікі акул цэняцца за свае містычныя ўласцівасці і ў народнай медыцыне, слановая костка і рэдкае трапічнае дрэва — за свой культавы «шыкоўны» статус. Цалкам знішчыць незаконны промысел можа толькі ліквідацыя попыту, развянчання забабонаў і павышэнне адказнасці кожнага з нас.
Наваполацкая гарадская і раённая інспекцыя прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя
