Рыццё ям, катлаванаў, канаў і траншэй можа быць спалучана з сур'ёзнай небяспекай, і нават самыя вопытныя работнікі аказваюцца заспетымі знянацку пры раптоўным і нечаканым абвале незамацаваных сценак.
Так, 7 ліпеня 2022 года адбыўся няшчасны выпадак, які прывёў да цяжкай вытворчай траўмы, з грамадзянінам М., які выконваў дапаможныя працы па грамадзянска-прававой дамове, заключанай з прыватным прадпрыемствам «Вентмантаж» (г. Полацк) пры выкананні работ па дэмантажы цаглянай сцяны цеплавой камеры ў выніку абвальвання грунту сценкі катлавана на правую нагу пацярпелага. Прычынамі гэтага няшчаснага выпадку сталі:
- няякасная распрацоўка праектнай дакументацыі на будаўнічы аб'ект, якая заключалася ў тым, што не былі прадугледжаны канкрэтныя праектныя рашэнні па бяспецы працы пры выкананні земляных і мантажных работ у катлаване, а менавіта: не вызначана бяспечная крутасць незамацаваных адхонаў выемкі з улікам нагрузкі ад будаўнічых. машын і матэрыялаў, або рашэнне аб прымяненні мацаванняў; не прадугледжаны мерапрыемствы па забеспячэнні ўстойлівасці адхонаў у сувязі з сезоннымі зменамі; не пазначаны тып мацаванняў і тэхналогія іх усталёўкі; не ўстаноўлены патрабаванні да размяшчэння паліц грунта, з прычыны чаго працуючыя самастойна выбіралі спосабы і метады выканання прац, што прывяло да абвальвання грунта сценкі катлавана;
- парушэнне пацярпелым патрабаванняў лакальных прававых актаў па ахове працы, якое выказалася ў тым, што грамадзянін М. знаходзіўся за межамі разбіраемай цеплавой камеры ў стане алкагольнага ап'янення, у выніку чаго, абрынуўшымся грунтам сценак катлавана атрымаў траўму правай нагі. У дзеяннях пацярпелага бачацца прыкметы грубай неасцярожнасці.
12 студзеня 2023 года адбыўся няшчасны выпадак, які прывёў да цяжкай вытворчай траўмы, з мантажнікам вонкавых трубаправодаў ААТ «Спецмантажбуд – 181 г. Наваполацк» пры выкананні ім прац на дне траншэі, у выніку абвальвання грунта сценкі траншэі яму на правую нагу. Прычынай няшчаснага выпадку стала невыкананне майстрам будаўнічых і мантажных работ ААТ «СМС-181 г.Наваполацк» абавязкаў па ахове працы, які прайшоў ва ўстаноўленым парадку праверку ведаў па пытаннях аховы працы, з'яўляючыся асобай адказнай за арганізацыю вытворчасці будаўніча-мантажных работ, у парушэнне патрабаванняў праектнай дакументацыі, пры вытворчасці работ па пракладцы трубаправода вонкавай каналізацыі на аб'екце ў в.Мікалаева Міёрскага раёна, не забяспечыў распрацоўку адхонаў траншэі і бяспечнае размяшчэнне паліцы грунту, што прывяло да абвальвання грунта вертыкальнай сценкі траншэі.
Неабходна падкрэсліць, што патрабаванні бяспекі пры вытворчасці земляных работ прадугледжаны Правіламі па ахове працы пры выкананні будаўнічых работ, зацверджанымі пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь і Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь ад 31.05.2019 № 24/33 (далей — Правілы).
Так, нараўне з іншымі патрабаваннямі Правіламі вызначана, што пры наяўнасці небяспечных і шкодных вытворчых фактараў бяспека земляных работ павінна быць забяспечана выкананнем змяшчаючымiся ў арганізацыйна-тэхналагічнай дакументацыі (праекце арганізацыі будаўніцтва (далей - ПАБ), ППР і інш.) наступных рашэнняў па бяспецы працы: вызначэнне бяспечнай крутасці незамацаваных адхонаў катлаванаў і траншэй (далей - выемкі) з улікам нагрузак ад машын і грунта; вызначэнне канструкцыі мацавання сценак выманняў; выбар тыпаў машын, якія выкарыстоўваюцца для распрацоўкі грунта, і месцаў іх усталёўкі; дадатковыя мерапрыемствы па кантролі і забеспячэнні ўстойлівасці адхонаў у сувязі з сезоннымі зменамі; вызначэнне месцаў усталёўкі і тыпаў агародж выманняў, а таксама ўсходаў для спуску працуючых да месца вытворчасці работ. Забараняецца адступленне ад рашэнняў па бяспецы працы ў ПАБ і ППР без узгаднення з арганізацыямі, якія распрацавалі і зацвердзілі іх.
Выемкі, якія распрацоўваюцца на вуліцах, праездах, у дварах населеных пунктаў, а таксама ў месцах, дзе адбываецца рух людзей або транспарту, павінны быць агароджаны ахоўнай агароджай.
Правіламі вызначана, што паліцы грунту, машыны, механізмы і іншыя нагрузкі размяшчаюцца за межамі прызмы абвальвання грунту на адлегласці, усталяванай у ППР, але не менш за 0,6 м. Не дазваляецца распрацоўваць грунт у выемках «падкопам».
Працы, сумяшчаемыя з неабходнасцю знаходжання працуючых у выманнях з вертыкальнымі сценкамі без мацаванняў у няскальных і не змёрзлых грунтах вышэй узроўня грунтавых вод і пры адсутнасці зблізку падземных збудаванняў, дапушчаецца вырабляць пры глыбіні гэтых выманняў, не больш 1 м у насыпных нязлежаных і пяшчаных грунтах, 1,25 м - у супесях і 1,5 м - у суглінках і глінах.
Выемкі, распрацаваныя ў зімовы час, пры надыходзе адлігі павінны быць агледжаны і прыняты меры па забеспячэнні ўстойлівасці адхонаў або мацаванняў. Валуны і камяні, а таксама адпластаванні грунта, выяўленыя на адхонах, павінны быць выдалены.
Канструкцыя мацавання вертыкальных сценак выманняў глыбінёй да 3 м, як правіла, выконваецца па тыпавых праектах, а пры большай глыбіні, у тым ліку ў складаных гідрагеалагічных умовах, мацаванне павінна быць выканана па індывідуальным праекце. Верхняя частка мацаванняў павінна выступаць над краем вымання не менш чым на 0,15 м.
Мацаванне неабходна ўсталёўваць у кірунку зверху ўніз па меры распрацоўкі вымання на глыбіню не больш 0,5 м. Разборку мацаванняў варта вырабляць знізу ўверх па меры зваротнага засыпання грунта, калі іншае не прадугледжана ППР.
Перамяшчэнне, усталёўка і праца машын паблізу выманняў з неўмацаванымі адхонамі дазваляецца толькі за межамі прызмы абвальвання грунта на адлегласці, усталяванай ППР.
З улікам выкладзенага, у мэтах недапушчэння няшчасных выпадкаў на вытворчасці неабходна наступнае: выключыць выпадкі выканання земляных работ без арганізацыйна-тэхналагічнай дакументацыі (ПАС, ППР і інш.), якая вызначае бяспечныя спосабы і прыёмы выканання работ, якая прадугледжвае мерапрыемствы па папярэджанні ўздзеяння на працуючых небяспечных і шкодных вытворчых фактараў; забяспечыць выкананне земляных работ у строгай адпаведнасці з патрабаваннямі Правілаў і арганізацыйна-тэхналагічнай дакументацыі; не дапускаць знаходжанне работнікаў у стане алкагольнага ап'янення; не дапускаць знаходжання працаўнікоў пры вытворчасці земляных работ у выманнях, маючых неўмацаваныя вертыкальныя сценкі; паліцы грунта, машыны, механізмы і іншыя нагрузкі размяшчаць за межамі прызмы абвальвання грунта на адлегласці, усталяванай у ППР, але не меней 0,6 м.
Галоўны дзяржаўны інспектар Полацкага міжраённага аддзела Віцебскага абласнога ўпраўлення Дэпартамента дзяржаўнай інспекцыі працы Жыжова А.У.
