Пандэмія закрыла турыстам дзверы ў Еўропу. Шлагбаўмы на межах, тэсты, каранцін... Рэдка каму ўдасца пераадолець усе рагаткі і перашкоды. Ды і сумніўнае задавальненне ад такога ваяжу.
Ад Масквы да цэнтра Еўропы - 556 кіламетраў, а ад беларускай сталіцы ўсяго 192.
А вось карэспандэнтам «САЮЗа», якія вырашылі пабываць у самым цэнтры Еўропы, усе гэтыя бар'еры былі хоць бы што, не спатрэбілася нават шэнгенская віза. Проста селі ў Віцебску ў аўтамабіль і з ветрыкам ўжо праз гадзіну з невялікім прыбылі на месца. Вось ён - старажытны Полацк, афіцыйна ўстаноўлены геаграфічны цэнтр Еўропы. Чым сёння жыве горад-музей, пра што думаюць і мараць яго жыхары? Прагуляемся злёгку марозным лютаўскім днём па вуліцах аднаго з найпрыгажэйшых гарадоў свету.
Чым пахне ружа вятроў
Як прайсці да «самога цэнтра», вам падкажа любы мінак. Простай хадой, прама - па праспекце Ф. Скарыны. А вось і знак: «Полацк - геаграфічны цэнтр Еўропы». Надпіс - на пяці мовах. У падставе скульптурнай кампазіцыі - выява ружы вятроў з пазначэннем бакоў свету. На наступным узроўні паказана Паўночнае паўшар'е зямлі. Тут разгорнута карта Еўропы і пазначаны цэнтр. Сімвалічныя дугі-мерыдыяны ўпрыгожаны гербавай адзнакай Полацка - трохмачтавым караблікам, які пераадолеў нямала перашкод на шляху з варагаў у грэкі.
- Полацк заснаваны крывічамі ў 862 годзе ў месцы, дзе зліваюцца рэкі Заходняя Дзвіна і Палата, - распавядае кіраўнік філіяла Нацыянальнага Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка Ірына Воднева . - А гэты знак усталявалі ў 2008-м - пасля таго, як з дапамогай спецыяльных камп'ютэрных праграм і разлікаў было даказана дакладнае месца знаходжання геаграфічнага цэнтра Еўропы. Расійскія навукоўцы, дарэчы, пацвердзілі тады высновы беларускіх калег і пагадзіліся з іх методыкай устанаўлення межаў Старога Свету.
Сёння да памятнага знака, які стаў адной з яркіх візітовак горада, прыходзяць сотні турыстаў, прыязджаюць маладыя. Любы жадаючы можа атрымаць спецыяльны сертыфікат - доказ свайго знаходжання ў самым сэрцы Еўропы.
Не спяшайся, азірніся
На гэтай зямлі, дзе ў сівыя часы было Полацкае княства, захавалася каля 130 унікальных помнікаў гісторыі, культуры і архітэктуры. У часа тут асаблівы, марудлівы працяг, а таму атрымліваем асалоду ад усёй гэтай прыгажосцi не спяшаючыся. Вось велічны Сафійскі сабор і Барысаў камень ля яго сцен. Верхні замак-запаведнік. А далей - унікальны будынак былога езуіцкага калегіума, адзіны ў свеце помнік літары «ў», музеі беларускага кнігадрукавання, Сымона Полацкага, сярэднявечнага рыцарства. Манумент Францыска Скарыны (ён таксама тут нарадзіўся), помнікі князям Андрэю Альгердавічу, Усяславу Чарадзею, героям Другой сусветнай - 23 воінам-гвардзейцам, якія цаной уласнага жыцця ўтрымлівалі плацдарм...
А вось сапраўдная жамчужына і загадка - царква XII стагоддзя на тэрыторыі Спаса-Еўфрасіннеўскага манастыра. Выкладчык кафедры гісторыі і турызму ПДУ Аляксей Коц паказвае унікальны старажытны жывапіс на яе сценах:
- У Полацку дзесяць храмаў. Але нявывучаным да апошняга часу заставаўся толькі гэты, Спаса-Праабражэнскі. Да яго прыкавана ўвага свяцілаў беларускай і расійскай археалогіі. Каб адкрыць старадаўнi роспіс, давялося выкарыстоўваць спецыяльныя тэхналогіі. А пры правядзенні раскопак усталявалі: першапачаткова памеры храма былі нашмат больш. На месцы разбураных частак будынка выявіліся ўнікальныя фрэскі. У нас не было досведу працы з такімі помнікамі старажытнарускай архітэктуры, таму мы запрасілі кансультантаў з піцерскага Эрмітажа.
Сумесная праца беларускіх і расійскіх археолагаў і рэстаўратараў у Полацку - ужо традыцыя. Напісаны дзясяткі падручнікаў, навуковых прац, манаграфій. Бо гісторыя Полацка, адзначаюць расiйскія навукоўцы, мае вялікае значэнне не толькі для Беларусі, але і для гісторыі Старажытнай Русі, Усходняй Еўропы, гісторыі еўрапейскай культуры ў цэлым.
Неацэнныя традыцыі
Па размовах, усмешлівым тварам, самой атмасферы горада адразу адчуваеш, што Полацк - гэта адна вялікая і дружная сям'я. Прычым інтэрнацыянальная. Дзе традыцыі міру і ўзаемаразумення перадаюцца па спадчыне. Сёння тут жывуць беларусы, расiяне, азербайджанцы, немцы, французы, палякі, прыбалты...
Мікалай Сушкоў, да якога мы вырашылі наведацца ў госці, - дзіўны чалавек. Ветэран Вялікай Айчыннай вайны. Ураджэнец Расіі. Полацк лічыць сваёй другой радзімай. Нядаўна Мікалаю Піліпавічу споўнілася 95, але ён да гэтага часу займаецца спортам, актыўна ўдзельнічае ў грамадскім жыцці горада і ўважліва сочыць за палітычнымі падзеямі.
- Мяне трывожаць навіны аб беспарадках як у Мінску, так і ў Маскве, - не хавае падпалкоўнік у адстаўцы. - Я нарадзіўся пад Варонежам. На пасадзе камандзіра ўзвода танкавага дэсанта вызваляў Украіну, Польшчу, Чэхаславакію. Быў цяжка паранены пад Берлінам. Перамогу сустракаў у Празе. Пасля вайны служыў на Украіне, у складзе групы войскаў каля васьмі гадоў - у Германіі. Потым - у танкавай дывізіі ў Полацку. 30 гадоў выхоўваў тут школьнікаў. Моцная зямля. Цяпер з поўным правам магу казаць, што ў патрыятызма няма тэрытарыяльных межаў і нацыянальнасцяў. Той чалавек, які ведае сапраўдную цану такіх паняццяў, як гонар, сумленне і абавязак, ніколі не стане здраднікам. Ён у стане разабрацца, што такое добра, а што такое дрэнна...
Буду вечна маладым
У Полацку падзея: у расіяніна Алега Курылава і яго жонкі-беларускі Вольгі нарадзіліся трайняты - Саша, Андруша і Коля.
Кожны чацвёрты жыхар горада - ва ўзросце ад 14 гадоў да 31 года. Таму да моладзі тут асаблівая ўвагу, з акцэнтам на інавацыйныя, крэатыўныя і асабліва аўтарскія ініцыятывы. Адкрылі тэатральную школу Сымона Полацкага, дзейнічаюць дзесяткі праектаў у спорце, адукацыі і культуры. У мясцовым дзяржуніверсітэце вучацца студэнты з Расіі, а хутка юных расiян прыме і Полацкі кадэцкі корпус. Гэтая ініцыятыва падтрымана на ўзроўні Саюзнай дзяржавы, распрацоўваецца спецыяльная праграма.
Едзем да новаспечаных бацькоў: паўгода таму ў сям'і расіяніна Алега Курылава і яго жонкі-беларускі Вольгі нарадзіліся трайняты.
Пакуль маленькія Саша, Андруша і Коля адпачываюць, бацькі дзеляцца першым вопытам:
- Думалі, будзе больш складана, але нас выдатна падтрымлівае дзяржава: сямейны капітал, магчымасць атрымання жылля на льготных умовах, бясплатнае харчаванне для дзяцей, штомесячная дапамога ў суме амаль 1,5 тысячы рублёў. Нават паслугі няні аплачваюцца з бюджэту.
- Так і пратэставаць няма чаго? - задаю правакацыйнае пытанне.
- Якія пратэсты? - абураецца Алег Курылаў. - Я працую на ААТ «Полацк-Шкловалакно». Стабільнае прадпрыемства, годны заробак. Супраць чаго баставаць?..
Вось такі ён, старажытны і вечна малады цэнтр Еўропы, дзе жывуць прыгожыя, неабыякавыя людзі, якія любяць свой горад, жадаюць яму дабра. І заўсёды рады гасцям.
Полацк у лічбах і фактах
Старшыня Полацкага райвыканкама Ігар Марковіч:
- У горадзе жывуць амаль 85 тысяч чалавек. Дзейнічаюць звыш тысячы прадпрыемстваў розных формаў уласнасці, у тым ліку каля паўсотні, створаных з удзелам замежнага капіталу. Добра развіта прыватная ініцыятыва - Полацку прысвойвалася званне лепшага горада для бізнесу. Галоўны акцэнт нашы прамыслоўцы робяць на новыя тэхналогіі, выпуск інавацыйнай прадукцыі. Каля 70 адсоткаў тавараў ідуць на экспарт у 56 краін. Толькі за апошні год у эканоміку Полацкага раёна інвесціравана больш як 180 мільёнаў рублёў. Усё гэта прыцягвае да нас моладзь. Актыўна будуем жыллё, дзіцячыя сады і школы.
Крыніца: sb.by
