Менавіта гэтую дату выбралі ў ААН, каб адзначаць штогадовы Сусветны дзень навакольнага асяроддзя. У ходзе гэтай жа канферэнцыі было прынята рашэнне аб заснаванні праграмы ААН па навакольным асяроддзі (ЮНЕП), якая і адказвае за арганізацыю Дня. 5 чэрвеня — галоўнае сусветнае экалагічнае свята, у Расіі на гэту ж дату прыпадае дзень эколага.
Тэма 5 чэрвеня 2025 года — "Бой пластыкаваму забруджванню". Гэты дэвіз заклікае нас прыняць неадкладныя меры ў барацьбе з агульнай пагрозай — забруджваннем пластыкам.
Што агульнага паміж вяршыняй Эверэста і дном Марыянскія западзіны? Акрамя таго, што гэта дзве самыя цяжкадасягальныя кропкі на планеце, і там, і там выяўленыя часціцы пластыка. За апошнія 70 гадоў чалавецтва вырабіла каля 9 200 мільёнаў тон пластыка, 7 000 з якіх ператварыліся ў смецце. Па прагнозах ЮНЕП, да 2050 года чалавецтва ў агульным вырабіць ўжо 34 000 мільёнаў тон пластыка, і складана нават уявіць, колькі пластыкавых адходаў будзе раскідана па планеце.
Пластык у прыродзе не раскладаецца натуральным шляхам, як усе астатнія матэрыялы. Замест гэтага ён распадаецца на больш дробныя палімерныя часціцы, вядомыя як мікра- і нанапластык. Гэтыя часціцы лёгка распаўсюджваюцца па вадзе і па паветры, пранікаюць у грунтавыя воды. Яны назапашваюцца ў экасістэмах і па харчовым ланцужку пранікаюцца ў арганізм жывых істот, уключаючы чалавека.
Ад забруджвання пластыкам пакутуюць усе экасістэмы і жывыя арганізмы, але самую вялікую шкоду пластыкавыя адкіды наносіць акіяну і яго насельнікам. Марскія жыхары траўміруюцца смеццем, могуць у ім заблытацца і загінуць. Марскія чарапахі блытаюць пластыкавыя пакеты са сваім асноўным відам ежы - медузамі. І потым гінуць, не ў сілах пераварыць пластык, які забіў іх страўнікі. Асноўная прычына гібелі паўночных гладкіх кітоў, вiду, які знаходзіцца на мяжы знікнення, гэта кінутыя рыбалоўныя снасці, у якіх яны заблытваюцца.
Пластык, які апускаецца на дно, змяняе само глыбакаводнае асяроддзе пражывання і ландшафты каралавых рыфаў. А плаваючыя смеццевыя астравы могуць стаць прычынай распаўсюджвання хваробатворных бактэрый і інвазівных відаў — багавіння, малюскаў і рачкоў. Пластыкавае забруджванне пагражае нам пагаршэннем змены клімату. Акіян — асноўны паглынальнік атмасфернага вугляроду, асабліва такія экасістэмы, як мангравыя лясы, зараснікі марской травы, салёныя прыліўныя балоты. Шкода, якую забруджванне пластыкам можа нанесці марскім экасістэмам, будзе пагрозай для ўсёй зямлі.
Акрамя таго, сама вытворчасць пластыка выклікае змяненне клімату. Палімеры вырабляюць з вуглевадародаў — нафты і газу, гэта значыць, выкапнёвага паліва. Рост тэмпаў вытворчасці пластыка патрабуе і росту здабычы нафты, пашырэння заводаў па яе перапрацоўцы. Усё гэта — крыніцы парніковых газаў.
Пластык — гэта трывалы і даўгавечны, шмат у чым незаменны матэрыял. Самае важнае, што мы павінны зрабіць на сучасным этапе — скараціць вытворчасць і спажыванне аднаразовага пластыка.
Вытворцы таксама павінны перагледзець сваю работу, адмовіцца ад аднаразовага пластыка там, дзе ў ім няма патрэбы. Укараняць інавацыйныя або традыцыйныя матэрыялы, устойлівыя вытворчыя ланцужкі, аддаваць перавагу пластыку, вырабленаму з другаснай сыравіны. Вытворцы павінны прадастаўляць празрыстую і адкрытую інфармацыю аб сваім прадукце, каб пакупнік мог зрабіць усвядомлены выбар у бок вырабленага больш экалагічна.
І мы самі як спажыўцы павінны мяняць свае звычкі. Часцей выкарыстоўваць шматразовую ўпакоўку: нават пластыкавы, але шматразовы кантэйнер або пакет больш экалагічны, чым упакоўка, якая адправіцца ў першы ж смеццевы бак. Ад некаторых пластыкавых вырабаў можна наогул адмовіцца — для іх існуюць аналагі з прыродных матэрыялаў. Папяровыя пакеты, драўляныя зубныя шчоткі, шкляныя бутэлькі.
Захаванне навакольнага асяроддзя — гэта не толькі ахова і аднаўленне дзікай прыроды. Рукатворныя ландшафты, гарады і сельскагаспадарчыя ўгоддзі таксама маюць патрэбу ў абароне і разумным кіраванні імі. Збалансаваная, устойлівая цывілізацыя, якая служыць на карысць усяго жыцця на зямлі, можа быць пабудавана толькі з дапамогай глабальнага планавання, супрацоўніцтва і лакальных дзеянняў кожнага з нас.
Наваполацкая гарадская і раённая
інспекцыя прыродных рэсурсаў і
аховы навакольнага асяроддзя.
крыніца Эка-Інфа.
